ความแตกต่างระหว่าง ที่อับอากาศทั่วไป กับ ที่อับอากาศอันตราย

ในภาคอุตสาหกรรม การเข้าไปทำงานในพื้นที่จำกัดหรือที่เรียกกันว่า “ที่อับอากาศ” (Confined Space) ถือเป็นงานที่มีความเสี่ยงสูงต่อสุขภาพและความปลอดภัยของผู้ปฏิบัติงาน การแยกประเภทของที่อับอากาศให้ชัดเจน จึงเป็นขั้นตอนพื้นฐานที่จำเป็นก่อนจะมีการอนุญาตให้บุคลากรเข้าไปปฏิบัติงาน เพื่อป้องกันอุบัติเหตุร้ายแรง เช่น ขาดอากาศหายใจ สัมผัสสารเคมี หรือถูกก๊าซพิษ

ทำความเข้าใจ “ที่อับอากาศ” (Confined Space)

ตามประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง ความปลอดภัยในการทำงานในที่อับอากาศ พ.ศ. 2547
ที่อับอากาศ หมายถึง พื้นที่ซึ่งมีลักษณะจำกัดการเข้าออก มีการระบายอากาศไม่เพียงพอ และไม่ออกแบบมาให้มีผู้เข้าไปทำงานอย่างต่อเนื่อง เช่น ถัง บ่อ ท่อ ห้องใต้ดิน หรือปล่องระบายอากาศ

ที่อับอากาศสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก คือ ที่อับอากาศทั่วไป (confined space ธรรมดา) และ ที่อับอากาศอันตราย (confined space อันตราย) ซึ่งมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจนทั้งในด้านลักษณะของพื้นที่ ความเสี่ยง และวิธีการควบคุม

ประเภทที่อับอากาศ: เปรียบเทียบที่อับอากาศทั่วไปกับที่อับอากาศอันตราย

ประเภทที่อับอากาศ	ที่อับอากาศทั่วไป (Confined Space ธรรมดา)	ที่อับอากาศอันตราย (Confined Space อันตราย)
ลักษณะทั่วไป	พื้นที่จำกัด ไม่มีความเสี่ยงพิเศษ	พื้นที่จำกัดและมีความเสี่ยงร้ายแรงหลายประเภท
ความเสี่ยง	ไม่มีสารเคมีอันตราย ไม่มีการขาดออกซิเจน	อาจมีการขาดอากาศ, ก๊าซพิษ, วัตถุไวไฟ, พื้นที่จมน้ำได้
ตัวอย่างพื้นที่	ห้องใต้ถุนที่มีการระบายอากาศดี	ถังเก็บสารเคมี, บ่อบำบัดน้ำเสีย, ถังหมัก, ท่อระบายน้ำ
มาตรการความปลอดภัย	ใช้มาตรฐานพื้นฐาน เช่น PPE, การสื่อสาร	ต้องมีใบอนุญาต (Work Permit), ตรวจวัดก๊าซ, การช่วยชีวิต
ผู้อนุญาตให้เข้า	ผู้ควบคุมงานในพื้นที่	เจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจและความรู้ตามข้อกำหนด
ความจำเป็นในการอบรม	อบรมพื้นฐานความปลอดภัย	ต้องอบรมเฉพาะทางตามประกาศกรมฯ

ที่อับอากาศทั่วไป (Non-Permit Confined Space)

คือ พื้นที่ที่แม้จะมีลักษณะจำกัดการเข้าออก แต่ไม่มีปัจจัยเสี่ยงที่คุกคามชีวิต เช่น ไม่มีการสะสมของก๊าซพิษ ไม่มีอุณหภูมิสูง ไม่มีวัตถุไวไฟหรืออุปกรณ์เคลื่อนที่ภายใน

เงื่อนไขสำคัญ:

• ไม่มีสภาพที่อาจเปลี่ยนแปลงให้กลายเป็นพื้นที่อันตราย

• ผู้ปฏิบัติงานเข้า-ออกได้อย่างปลอดภัย

ตัวอย่าง:

• ห้องเก็บของใต้ดินที่มีช่องลมเพียงพอ

• ถังเก็บน้ำสะอาดที่ล้างทำความสะอาดแล้ว

ที่อับอากาศอันตราย (Permit-Required Confined Space)

คือพื้นที่ที่มีลักษณะจำกัดทางกายภาพ และมีหนึ่งหรือมากกว่าหนึ่งปัจจัยที่อาจก่อให้เกิดอันตรายถึงชีวิต เช่น

ปัจจัยเสี่ยงสำคัญ:

• ขาดออกซิเจน (<19.5%) หรือมีออกซิเจนเกิน (>23.5%)

• มีก๊าซพิษ เช่น ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H₂S), คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO)

• มีไอระเหยติดไฟ

• พื้นที่ที่ของเหลวอาจท่วม หรือจมได้

• มีอุปกรณ์ที่เคลื่อนไหวได้ (เช่น ใบพัด เครื่องจักร)

มาตรการควบคุม:

• ต้องมี ใบอนุญาตเข้าทำงาน (Permit)

• มี เจ้าหน้าที่เฝ้าระวัง (Attendant) อยู่ด้านนอกตลอดเวลา

• ตรวจวัดบรรยากาศโดน Gas detector ก่อนเข้าและระหว่างปฏิบัติงาน

• เตรียม แผนช่วยชีวิตฉุกเฉิน

• ผู้ปฏิบัติงานต้องผ่านการ อบรมเฉพาะทาง หรือก็คือต้องผ่านหลักสูตรอบรมการทำงานที่อับอากาศ

ทำไมต้องแยกประเภทที่อับอากาศให้ชัดเจน?

การแยกประเภทของที่อับอากาศก่อนปฏิบัติงานเป็น ขั้นตอนสำคัญในการวางแผนความปลอดภัย เพราะหากประเมินผิดพลาดและมองว่าพื้นที่อันตรายเป็นพื้นที่ธรรมดา อาจนำไปสู่อุบัติเหตุรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้

กรณีศึกษาในประเทศไทยพบว่า มีผู้เสียชีวิตจากการทำงานในที่อับอากาศเฉลี่ยทุกปี โดยเฉพาะจากการขาดออกซิเจนหรือสูดดมสารเคมีโดยไม่มีการป้องกันที่เหมาะสม ซึ่งมักเกิดจากความเข้าใจผิด หรือการละเลยในการประเมินความเสี่ยงของพื้นที่

สรุป

“ประเภทที่อับอากาศ” มีบทบาทสำคัญต่อความปลอดภัยของผู้ปฏิบัติงาน โดยเฉพาะการแยกความแตกต่างระหว่าง confined space ธรรมดา และ confined space อันตราย ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อมาตรการที่ต้องนำมาใช้ เช่น การขออนุญาต อบรมเฉพาะทาง และการเตรียมอุปกรณ์ฉุกเฉิน

ผู้ประกอบการ วิศวกรความปลอดภัย และหัวหน้างาน ควรมีความเข้าใจอย่างถูกต้อง และยึดถือแนวปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันการสูญเสียที่ไม่อาจย้อนกลับได้ โดยกฎหมายแล้วผู้ที่จะปฏิบัติงานที่อับอากาศทุกคน ต้องผ่านการอบรมหลักสูตรที่อับอากาศ 4 ผู้ก่อน เพื่อเรียนรู้หน้าที่ในการทำงานที่อับอากาศในแต่ละผู้

เอกสารอ้างอิง

1. กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน. (2547). ประกาศเรื่องความปลอดภัยในการทำงานในที่อับอากาศ.

2. Occupational Safety and Health Administration (OSHA). (n.d.). Permit-Required Confined Spaces – 29 CFR 1910.146.

3. ศูนย์ความปลอดภัยในการทำงานเขต 10. (2562). คู่มือการทำงานในที่อับอากาศ.

4. National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). (2007). Criteria for a Recommended Standard: Working in Confined Spaces.